In discussies over het Israëlisch-Palestijns conflict kom je het woord regelmatig tegen: Hasbara. Sommigen noemen het uitleg, anderen noemen het propaganda. Maar wat is Hasbara eigenlijk écht? En waarom roept het zoveel debat op?
In dit artikel leggen we uit waar de term vandaan komt, wat het betekent, hoe het werkt én waarom het onderwerp gevoelig ligt.
Wat betekent Hasbara?
Hasbara (הסברה) is een Hebreeuws woord dat letterlijk “uitleg” of “voorlichting” betekent. In de praktijk verwijst het naar de manier waarop Israël zich internationaal positioneert en verdedigt in het publieke debat, vooral als het gaat om het beleid in en rond de Palestijnse gebieden.
De term wordt vaak gebruikt voor:
- Diplomatieke communicatie
- Media-optredens en PR-campagnes
- Activiteiten op sociale media
- Educatieve programma’s in het buitenland
- Het inzetten van diaspora-jongeren (zoals via Birthright-programma’s)
Wat is het doel van Hasbara?
Het doel van Hasbara is:
- Begrip kweken voor Israëlisch beleid
- Internationale kritiek verminderen of weerleggen
- Het imago van Israël positief beïnvloeden
- Narratiefvorming beïnvloeden, vooral in tijden van conflict
Israël ziet dit als noodzakelijke verdediging tegen waninformatie, antisemitisme en vijandige beeldvorming. Critici zeggen juist dat Hasbara een vorm van selectieve communicatie, desinformatie of propaganda is.
Voorbeelden van Hasbara in actie
- Hasbara tijdens conflicten:
In oorlogssituaties stuurt Israël realtime media-updates de wereld in om militair handelen te verklaren of te rechtvaardigen. - Online activisme:
De Israëlische overheid moedigt burgers en studenten aan om actief op sociale media uitleg te geven of discussies aan te gaan. - Media-invloeden:
Via goed voorbereide woordvoerders of ambassadeurs die internationaal verschijnen in talkshows, CNN, BBC of NOS. - Educatieve initiatieven:
Israël investeert in programma’s om jongeren wereldwijd een pro-Israëlisch perspectief te geven, soms gefinancierd door overheden of diaspora-organisaties.
Waarom is Hasbara controversieel?
Critici; waaronder journalisten, activisten en mensenrechtenorganisaties; zeggen dat Hasbara:
- Eenzijdig is: de Palestijnse stem wordt vaak geminimaliseerd of genegeerd
- Afleidt van mensenrechtenschendingen
- Empathie en nuance verdringt met simplificaties of emotionele beeldvorming
- Activisten en critici wegzet als extremisten of antisemieten
Anderen beschouwen Hasbara als gewoon slimme public relations, iets wat elk land gebruikt om het eigen verhaal uit te dragen. Denk aan de VS, Rusland of China, die ook grootschalige communicatieapparaten hebben.
Hasbara in de bredere context van media-invloed
Hasbara staat niet op zichzelf. In het tijdperk van sociale media, framing, memes en desinformatie voeren álle partijen in conflicten een informatieoorlog.
Dat betekent:
✔️ Deels feiten,
⚠️ Deels beeldvorming,
❌ Soms misleiding,
📣 En vooral: strijd om publieke sympathie.
Ook Palestijnse organisaties, internationale solidariteitsbewegingen en andere staten doen aan informatiecampagnes, alleen met aanzienlijk minder middelen.
Bekende voorbeelden van (vermeend) misleidende Hasbara-informatie
Hier zijn enkele bekende en vaak besproken voorbeelden van misleidende of betwiste Hasbara-voorlichting, dus informatie die vanuit Israëlische overheidsinstanties, diplomaten of aanhangers wordt verspreid, maar later onvolledig, onjuist of sterk geframed bleek. Het gaat hier nadrukkelijk om beeldvorming met strategisch doel, niet per se om ‘leugens’, al worden ze wel vaak zo ervaren.
1. “We waarschuwen burgers altijd voordat we bombarderen”
- Waarheid: Israël gebruikt in sommige gevallen ‘roof knocks’ of sms-waarschuwingen.
- Misleiding: In veel gevallen ontbreekt die waarschuwing of is deze onvoldoende. In dichtbevolkte gebieden als Gaza is vluchten vaak onmogelijk. Ook werd aangetoond dat sommige bombardementen zonder enige waarschuwing plaatsvinden.
- Bron: Human Rights Watch, Amnesty International
2. “Hamas gebruikt burgers als menselijke schilden”
- Waarheid: Hamas heeft militaire infrastructuur in civiele gebieden, wat ook door VN is bevestigd.
- Misleiding: Deze claim wordt vaak gebruikt om hoge aantallen burgerdoden te rechtvaardigen. Kritiek is dat Israël daarmee eigen verantwoordelijkheid voor proportioneel geweld afschuift.
- Context: Internationaal humanitair recht vereist alsnog terughoudendheid bij burgerslachtoffers, ongeacht tegenpartij.
3. “VN-organisaties in Gaza zijn pro-terrorisme”
- Waarheid: Sommige individuele medewerkers zijn verdacht of betrokken geweest bij Hamas.
- Misleiding: Israël heeft in het verleden VN-organisaties als geheel verdacht gemaakt (zoals UNRWA), terwijl onafhankelijke onderzoeken geen systematische steun voor terrorisme aantonen. Vaak speelt dit in de aanloop naar militaire acties.
- Bron: Rapport VN 2024, Associated Press
4. “De meeste doden in Gaza zijn strijders”
- Waarheid: Er sneuvelen strijders én burgers.
- Misleiding: Data van Israël (over wie wel of geen strijder was) blijken vaak onvolledig, niet transparant en wijken sterk af van VN- of NGO-data. Er is geen onafhankelijke verificatie van Israëlische cijfers.
- Bron: OCHA, B’Tselem, +972 Magazine
5. “Het Israëlische leger is het meest ethische ter wereld”
- Waarheid: Israël heeft regels en morele richtlijnen in theorie.
- Misleiding: In de praktijk worden regelmatig schendingen van internationaal recht gerapporteerd. Deze claim wordt door mensenrechtenorganisaties gezien als vergoelijking van dodelijk geweld of collectieve bestraffing.
- Bron: Amnesty International, B’Tselem, UN Human Rights Council
6. “Het conflict is begonnen door een Palestijnse aanval”
- Waarheid: Soms klopt dat deels, 7 oktober 2023 was start van nieuwe oorlog, maar oorzaken gaan veel verder terug.
- Misleiding: Israëlische Hasbara negeert vaak de structurele context van bezetting, blokkade of eerdere provocaties. Zo worden oorzaken losgekoppeld van gevolgen, wat framing in de hand werkt.
- Voorbeeld: Veel internationale media gebruiken Israëlische tijdlijnen zonder Palestijnse context.
Waarom werkt dit?
- De boodschap is eenvoudig, herhaalbaar en emotioneel geladen.
- Internationale media nemen Israëlische verklaringen vaak zonder tegen-check over.
- Er is een goed getraind netwerk van woordvoerders, ambassadeurs en socialmediagebruikers die Hasbara actief verspreiden.
- Tegenstemmen worden regelmatig weggezet als antisemitisch of pro-terrorisme, wat inhoudelijke kritiek moeilijker maakt.
Wat kun jij doen?
- Wees kritisch, maar niet cynisch. Hasbara is niet per se onwaar, maar vaak zeker ook niet het hele verhaal.
- Bekijk meerdere perspectieven. Lees ook Palestijnse bronnen, onafhankelijke NGO’s of buitenlandse media.
- Check op framing. Let op taalgebruik zoals “terroristen”, “menselijke schilden”, “zelfverdediging” of “provocatie” en wie het definieert.
- Blijf vragen stellen. Zelfs (of juist) bij professionele woordvoerders.
Bronnen
Hier is een overzicht van betrouwbare bronnen, factcheckers en journalistieke platforms die informatie over het Israëlisch-Palestijns conflict en specifiek ook Hasbara en framing, vanuit meerdere perspectieven onderzoeken en duiden. Dit overzicht bevat bronnen van zowel Israëlische, Palestijnse als internationale organisaties, zodat je zelf kritisch kunt afwegen.
Internationale en onafhankelijke journalistieke platforms
| Organisatie | Richting | Wat ze doen |
| BBC News | Neutraal/internationaal | Nieuws & analyses; probeert beide zijden te belichten. |
| Al Jazeera English | Arabisch/Pan-Palestijns | Biedt vooral Palestijns perspectief; uitgebreide verslaggeving vanuit Gaza en de Westoever. |
| The Guardian (UK) | Centrum-links | Publiceert regelmatig factchecks en interviews aan beide zijden. |
| Reuters / Associated Press (AP) | Internationaal/neutraal | Nieuwsfeiten met sterke focus op verificatie en transparantie. |
| Haaretz (Israël) | Links-Israëlisch | Kritisch op Israëlisch beleid; veel onderzoeksjournalistiek. |
| The Times of Israel | Centrum-rechts | Meer pro-Israëlisch georiënteerd; brengt ook beleidsvisies. |
Factcheck-platforms
| Organisatie | Richting | Wat ze doen |
| Bellingcat | Onafhankelijk | Open source-onderzoek naar o.a. luchtaanvallen, beelden en misleiding in conflicten. |
| Snopes.com | Internationaal | Factcheckt claims over Hamas, Israël, en virale (des)informatie. |
| NewsGuard | Onafhankelijk | Beoordeelt de betrouwbaarheid van nieuwsbronnen zelf. |
| The Observers (France 24) | Neutraal | Checkt virale video’s en beweringen via beeldanalyse. |
| Human Rights Watch / Amnesty International | Mensenrechten | Rapporteren schendingen aan beide kanten, inclusief beeldvorming. |
Vanuit Israëlisch perspectief (voor Hasbara-insight)
| Organisatie | Richting | Wat ze doen |
| Israeli MFA (Ministry of Foreign Affairs) | Officieel | Officiële woordvoering & media-uitingen van de Israëlische regering. |
| StandWithUs | Pro-Israël | NGO die Hasbara-content maakt & promoot (infographics, video’s). |
| HonestReporting | Pro-Israël | Analyseert (en bekritiseert) internationale media op “anti-Israëlische framing”. |
| IDF Spokesperson’s Unit | Militair | Verspreidt realtime updates & rechtvaardigingen voor militaire acties. |
Vanuit Palestijns perspectief
| Organisatie | Richting | Wat ze doen |
| +972 Magazine | Progressief, Israëlisch-Palestijns | Kritische verhalen over Israëlisch beleid, geschreven door zowel Israëli’s als Palestijnen. |
| Al-Haq | Palestijns mensenrechtenorgaan | Documenteert mensenrechtenschendingen door Israël. |
| PCHR (Palestinian Centre for Human Rights) | Gaza-gebaseerd | Publiceert juridische analyses & rapporten over burgerslachtoffers. |
| Electronic Intifada | Palestijns activistisch | Nieuws, analyses & opinies met focus op Palestijns leed en rechten. |
Tips voor kritisch vergelijken
- Check altijd meerdere bronnen, zeker bij emotionele of schokkende beelden.
- Let op framing, woordgebruik (zoals “terrorist” vs “strijder”), en tijdlijnen.
- Wees voorzichtig met virale video’s en AI-gegenereerde beelden; check factcheck-sites of metadata.
- Vraag jezelf af: Wie vertelt dit verhaal? Met welk doel?
Propaganda
Hasbara is een krachtig en gecoördineerd communicatiemiddel waarmee Israël zijn imago en beleid internationaal verdedigt. Of je het ziet als voorlichting of propaganda, hangt vaak af van je eigen perspectief.
Wat zeker is: in elke communicatie zit een keuze over wat je vertelt, wat je weglaat, en waarom. En dat geldt niet alleen voor Israël.
Op JeWiltWat.nl geloven we in het onderzoeken van álle kanten van een verhaal. Geen makkelijke meningen, maar eerlijke vragen.
