In een tijd waarin informatie zich razendsnel verspreidt via sociale media, WhatsApp-groepen en nieuwssites, is het steeds lastiger geworden om feit van fictie te onderscheiden. Een begrip dat hierbij vaak terugkomt is de hoax. Maar wat is dat precies? En hoe voorkom je dat je erin trapt?
Wat is een hoax?
Een hoax is een vorm van digitale misleiding, waarbij bewust valse informatie wordt verspreid om mensen te misleiden, bang te maken, op te hitsen of op het verkeerde been te zetten. Denk aan valse waarschuwingen, verzonnen verhalen of nepnieuws dat eruitziet als een serieus bericht.
Hoaxes zijn vaak vermomd als:
- Urgente waarschuwingen (“Pas op! Nieuwe virus via WhatsApp!”)
- Emotionele oproepen (“Deel dit om dit zieke kind te helpen!”)
- Samenzweringstheorieën (“De overheid verbergt dit voor ons…”)
- Foutieve veiligheidstips (“Zo omzeil je de nieuwste hackaanval…”)
Waar komt het begrip ‘hoax’ vandaan?
Het woord “hoax” stamt uit het Engels, waarschijnlijk als afkorting van het 18e-eeuwse “hocus”, afgeleid van “hocus pocus” — een term die werd geassocieerd met bedrog of magie.
De eerste hoaxes verschenen lang vóór het internet — via kranten, roddelbladen en brieven. Maar met de komst van e-mail en later sociale media, is de impact vele malen groter geworden. Tegenwoordig kan één virale hoax binnen enkele uren miljoenen mensen bereiken.
Wat is het doel van een hoax?
De motieven achter hoaxes verschillen, maar vaak draait het om:
- Oproepen tot massale verspreiding (meer bereik = meer invloed)
- Zaaien van angst, verwarring of wantrouwen
- Verhullen van reclame of phishingpogingen
- Beïnvloeden van opinie of stemming (bijv. politiek)
- Simpelweg: aandacht trekken, likes verzamelen, of “voor de grap”
Soms is het onschuldig bedoeld, maar vaak hebben hoaxes wél echte gevolgen — zoals paniek, reputatieschade of verkeerde beslissingen.
Hoe herken je een hoax?
Hoaxes zijn soms lastig te onderscheiden van echte berichten, maar er zijn herkenbare signalen:
🚩 1. Emotionele taal
Denk aan: “Schokkend!”, “Iedereen moet dit NU weten!”, of “WAARSCHUWING! Deel dit met al je vrienden!”
🚩 2. Geen betrouwbare bron
Er wordt geen officiële bron genoemd, of juist vage termen zoals “experts zeggen dat…” of “een kennis van een arts vertelde…”
🚩 3. Verzoek tot doorsturen
Bijna elke hoax eindigt met: “Stuur dit door!”, “Laat dit viral gaan!” of “Deel dit aub.”
🚩 4. Geen datum of context
Oud nieuws dat opnieuw opduikt, zonder duidelijke tijd of plaats.
🚩 5. Opvallende fouten
Onlogische beweringen, kromme zinnen of spelfouten kunnen een hint zijn.
Wat kun je doen als je een hoax vermoedt?
- Blijf kritisch – ook als iets vaak gedeeld wordt
- Google een zin of titel – vaak zijn hoaxes al eerder ontmaskerd
- Check bij officiële bronnen – zoals politie, overheid of factcheckers (bijv. Nieuwscheckers.nl, DPA, Snopes, etc.)
- Deel niet zomaar door – ook niet “voor de zekerheid”
Waarom het belangrijk is om alert te blijven
Hoaxes zijn meer dan onschuldige grapjes. Ze dragen bij aan:
- De verspreiding van desinformatie
- Verlies van vertrouwen in media, wetenschap of instellingen
- Digitale chaos en angstzaaierij
In een wereld waar iedereen informatie kan publiceren, is mediawijsheid essentieel. Niet alles wat op je tijdlijn staat, is waar.
Samenvatting
| Onderdeel | Inhoud |
|---|---|
| Wat is een hoax? | Een verzonnen of misleidend bericht dat massaal wordt verspreid |
| Herkomst | Afgeleid van “hocus pocus”; al eeuwenoud fenomeen |
| Doelen | Angst zaaien, aandacht trekken, verwarring stichten |
| Gevaren | Desinformatie, paniek, reputatieschade |
| Herkenning | Emotie, vaagheid, geen bron, oproep tot delen |
| Actie | Check, denk na, deel alleen als je zeker weet |
Je wilt wat… betrouwbaarheid. En dat begint met weten wat je níét moet vertrouwen.
🔗 Meer weten over digitale valkuilen, desinformatie en veilige alternatieven? Bezoek www.jewiltwat.nl voor uitleg zonder paniek en klikvangst.