Het klinkt onschuldig: je kiest een handige tool, gebruikt ‘m jaren en alles werkt lekker samen. Maar op een dag wil je weg, overstappen, je data meenemen — en dat blijkt… onmogelijk, duur of onwerkbaar. Dan zit je in de val van vendor lock-in.
Maar wat is dat precies? Hoe ontstaat het? En belangrijker: hoe voorkom je het?
Wat is vendor lock-in?
Vendor lock-in betekent dat je als gebruiker (of organisatie) afhankelijk wordt van één specifieke leverancier van software of diensten, zónder makkelijk te kunnen overstappen. Je zit als het ware “opgesloten” in hun ecosysteem — technisch, juridisch of organisatorisch.
Dit kan gebeuren bij:
- Cloudopslag
- Kantoorsoftware (zoals Microsoft 365 of Google Workspace)
- CRM- en boekhoudsystemen
- Hosting of clouddiensten (zoals AWS of Azure)
- Besturingssystemen (zoals iOS of Windows)
Waar komt het vandaan?
Vendor lock-in is geen nieuw fenomeen. In de jaren ’80 en ’90 was het al een bekende tactiek bij computerhardware: printers werkten alleen met merkcartridges, of je software draaide alleen op één besturingssysteem.
Met de opkomst van cloudsoftware en digitale diensten is vendor lock-in subtieler, maar veel hardnekkiger geworden. Vooral door:
- Gesloten bestandsformaten
- Licentievoorwaarden
- Gebrek aan exportmogelijkheden
- Slimme integratie van eigen diensten
- Onvolledige documentatie voor externe koppelingen
Vaak lijkt het alsof je vrij bent, maar in werkelijkheid raak je steeds verder verweven in één gesloten omgeving.
Wat zijn de gevaren?
Vendor lock-in kan leiden tot serieuze problemen, zoals:
1. Geen controle over je data
Als je data niet makkelijk te exporteren is, verlies je de grip op je eigen informatie.
2. Prijsverhogingen
Een leverancier kan plots hogere kosten rekenen, en je kunt niet weg zonder schade.
3. Beperkte innovatie
Je bent afhankelijk van wat de leverancier ontwikkelt. Wat jij nodig hebt, staat niet per se op hun prioriteitenlijst.
4. Privacyrisico’s
Als je wilt overstappen naar een privacyvriendelijk alternatief, kan dat praktisch onmogelijk zijn — vooral bij Amerikaanse platforms onder de CLOUD Act.
5. Jurdische afhankelijkheid
Je data staat niet alleen technisch vast, maar valt ook onder andere wetgeving (zoals VS of China).
Voorbeelden van vendor lock-in
| Platform | Hoe je vastzit |
|---|---|
| Microsoft 365 | Gesloten formats, diep geïntegreerd, licentie-afhankelijk |
| Apple ecosystem | Apps en functies werken alleen binnen Apple-apparaten |
| Google Workspace | GDocs export werkt matig naar ODF; data migratie lastig |
| Salesforce | Complexe API’s en hoge migratiekosten |
| Amazon AWS | Ingewikkelde overstap naar andere cloudleveranciers |
| Facebook/Instagram | Moeilijk om data, contacten of netwerk mee te nemen |
Hoe voorkom je vendor lock-in?
✅ Kies voor open standaarden
Gebruik bij voorkeur bestandsformaten als ODF (.odt, .ods), i.p.v. gesloten formaten als .docx.
✅ Werk met open source software
Bijvoorbeeld:
- Nextcloud in plaats van Google Drive
- LibreOffice i.p.v. Microsoft Office
- Element (Matrix) i.p.v. WhatsApp of Teams
✅ Let op exportmogelijkheden
Check altijd of je je data eenvoudig en volledig kunt exporteren.
✅ Stel leveranciersonafhankelijkheid als eis
Zeker bij aanbestedingen of lange-termijnkeuzes: kies voor leveranciers die interoperabiliteit ondersteunen.
Vendor lock-in is een strategisch risico
Het gaat bij vendor lock-in niet alleen om gemak of techniek. Het raakt aan:
- Organisatorische vrijheid
- Digitale autonomie
- Kostenbeheersing
- Toekomstbestendigheid
Zeker voor overheden, zorginstellingen, onderwijs of non-profits is het belangrijk om zelf keuzes te kunnen maken, en niet afhankelijk te zijn van techreuzen met andere belangen.
Samenvatting
| Onderdeel | Inhoud |
|---|---|
| Wat is het? | Afhankelijkheid van één leverancier zonder uitweg |
| Waarom problematisch? | Geen controle, hoge kosten, privacyrisico’s |
| Wie doen het? | Big Tech (Microsoft, Apple, Google, Amazon…) |
| Hoe te voorkomen? | Open standaarden, open source, leveranciersonafhankelijk |
Je wilt wat… controle, vrijheid, flexibiliteit. Vendor lock-in neemt dat juist af.
🔗 Lees op www.jewiltwat.nl hoe je wél bewust kunt kiezen – met privacyvriendelijke en open alternatieven.