Je opa kreeg er misschien één via de post. Jij waarschijnlijk via e-mail. En nu verschijnen ze als WhatsApp-bericht of TikTok-video. De kettingbrief leeft en past zich razendsnel aan elke nieuwe generatie aan.
Maar waar komt het vandaan? Waarom werken ze nog steeds? En wat moet je ermee?
De klassieke kettingbrief: enveloppen en geld
De oorsprong van de kettingbrief gaat terug tot het begin van de 20e eeuw. Ze waren vaak handgeschreven of getypt, met een eenvoudige boodschap:
“Stuur dit bericht binnen 7 dagen door naar 10 mensen, anders zal er ongeluk volgen.”
Soms zat er een religieus tintje aan. Later kwamen de ‘geldkettingbrieven’, waarin je geld moest opsturen naar de mensen boven je op de lijst, in de hoop dat anderen dat later ook bij jou zouden doen. Dit leek een soort investering — maar was in werkelijkheid een illegale pyramideconstructie.
Voorbeeld:
“Stuur €5 naar de drie namen op de lijst. Voeg je eigen naam onderaan toe en kopieer de brief naar vijf nieuwe mensen.”
Deze brieven werden vaak vermomd als “geheime truc”, “spirituele zegen” of “onafhankelijk verdienmodel”. Maar niemand werd rijk — behalve de eerste paar mensen bovenaan.
De digitale variant: e-mailkettingen en virale misleiding
Met de komst van e-mail in de jaren ’90 en 2000 kreeg de kettingbrief een nieuw leven:
- “Stuur dit door naar 10 mensen en Microsoft geeft je gratis geld.”
- “Een meisje met kanker wil een wereldrecord aan kaarten. Deel dit!”
Sommige hadden een emotioneel randje, andere waren pure spam. In vrijwel alle gevallen was het nep. Het enige wat je verspreidde: verwarring, malware of onzin.
De moderne kettingbrief: WhatsApp, TikTok en Facebook
Vandaag de dag leven kettingbrieven voort op platforms als:
- WhatsApp:
“WhatsApp wordt morgen betalend. Stuur dit naar 20 mensen om gratis te blijven!” - Facebook & Insta:
“Deel dit bericht als je van je moeder houdt. Wie het niet deelt heeft geen hart.” - TikTok:
“Gebruik dit geluid 3 keer voor geluk. Anders gebeurt er iets slechts.”
Deze kettingberichten spelen in op emoties zoals angst, liefde, schuld of hoop. En vaak bevatten ze ook desinformatie of misleiding — soms zelfs opzettelijk verspreid om clicks of chaos te veroorzaken.
Waarom blijven mensen dit doen?
- Sociale druk. “Baat het niet, dan schaadt het niet.”
- Emotie. Vooral sentimentele berichten worden sneller gedeeld.
- Onwetendheid. Niet iedereen herkent de opzet als misleiding.
- Herhaling en eenvoud. Ze zijn kort, krachtig en makkelijk door te sturen.
- Zoektocht naar controle. In onzekere tijden grijpen mensen naar symbolisch gedrag.
De risico’s van kettingberichten
- Verspreiding van nepnieuws
- Manipulatie van emoties
- Datamisbruik of phishing (via linkjes in berichten)
- Beïnvloeding van je wereldbeeld via misleiding
Wat kun je doen?
- Wees kritisch. Vraag je af: waar komt dit vandaan?
- Check bronnen. Gebruik Snopes, DPA, Hoaxmelding.nl of Nieuwscheckers.
- Informeer anderen. Zacht uitleggen waarom iets nep is, helpt meer dan uitlachen.
- Stop de ketting. Deel het niet verder, zelfs niet ‘voor de grap’.
- Meld spam of oplichting bij je platform of provider.
Oude trucks
Omdat ook in het tijdperk van AI en slimme algoritmes oude trucs nog werken. De kettingbrief is een spiegel van wat ons raakt — hoop, angst, verbondenheid — en laat zien hoe kwetsbaar we kunnen zijn voor simpele boodschappen in een nieuw jasje.
Een gewaarschuwd mens telt voor twee. Laat je hoofd werken voordat je op ‘doorsturen’ drukt.
