Steeds vaker duiken bestandsformaten op zoals .odt, .ods of .odp. Ze zijn onderdeel van een open standaard die in opmars is — en niet zonder reden. ODF, oftewel Open Document Format, biedt een eerlijk en toekomstbestendig alternatief voor gesloten bestandsformaten zoals .docx, .xlsx en .pptx. En juist overheden kiezen er steeds vaker voor om die overstap te maken.
Wat is ODF?
ODF staat voor Open Document Format, een internationale standaard voor kantoorbestanden. Het is volledig openbaar, vrij van patenten, en ontworpen om toegankelijk te blijven — nu én in de toekomst. ODF is géén product van één softwarebedrijf, maar een onafhankelijke standaard die werkt met verschillende programma’s.
ODF bestaat uit meerdere bestandstypen:
| Functie | ODF-bestandstype | Microsoft-equivalent |
|---|---|---|
| Tekstverwerking | .odt | .docx (Word) |
| Spreadsheets | .ods | .xlsx (Excel) |
| Presentaties | .odp | .pptx (PowerPoint) |
| Sjablonen tekst | .ott | .dotx |
| Sjablonen spreadsheets | .ots | .xltx |
| Sjablonen presentatie | .otp | .potx |
| Databases | .odb | .accdb (Access) |
| Wiskundige formules | .odf | (geen directe tegenhanger) |
Deze bestanden zijn volledig compatibel met programma’s zoals LibreOffice, Collabora Office, OnlyOffice en in veel gevallen ook met Microsoft Office.
Waarom kiezen voor ODF?
Open en toegankelijk
ODF is een standaard die door iedereen te gebruiken is, zonder licenties of afhankelijkheid van één leverancier. Dat betekent: meer grip op je eigen documenten, minder afhankelijkheid van commerciële software.
Geen vendor lock-in
Je zit niet vast aan één programma of platform. Een document dat vandaag in LibreOffice is gemaakt, kun je morgen openen in een ander ODF-compatibel programma — en over tien jaar nog steeds.
Ideaal voor archivering
ODF is uitstekend geschikt voor langdurige opslag van documenten, omdat het niet afhankelijk is van bedrijfseigen software die kan verdwijnen of veranderen.
ODF bij de overheid
In Nederland geldt het principe “Pas toe of leg uit” voor open standaarden. Overheidsinstellingen zijn daarmee verplicht om standaarden als ODF toe te passen, tenzij ze goed kunnen motiveren waarom niet.
Dat zie je steeds vaker in de praktijk:
- Gemeenten versturen brieven, beleidsstukken of vergunningen als .odt of .pdf/a
- Archieven vereisen duurzame formaten zoals .ods en .odp
- Overheidsorganisaties gebruiken Office-alternatieven zoals LibreOffice of Collabora Office
Ook in andere landen (zoals Frankrijk, Duitsland en Italië) wordt ODF actief gepromoot om digitale onafhankelijkheid van Big Tech te stimuleren.
Doorbreken van softwaremonopolies
Het gebruik van ODF helpt niet alleen bij transparantie en toegankelijkheid, maar ook bij het doorbreken van de monopoliepositie van Microsoft Office. Tot nu toe zijn organisaties wereldwijd vaak afhankelijk van één leverancier voor tekstverwerking, spreadsheets en presentaties. ODF biedt een manier om daaruit los te breken — met behoud van kwaliteit én samenwerking.
Zelf aan de slag met ODF
Werk je als burger, student, zzp’er of binnen een organisatie? Dan kun je ODF gewoon gebruiken via programma’s als:
- LibreOffice (gratis en open source)
- OnlyOffice
- Collabora Office (voor professionele toepassingen)
Je kunt ook ODF-bestanden opslaan als .docx of .xlsx als dat nodig is voor samenwerking — maar je behoudt zélf de controle.
Samengevat
- ODF is de open standaard voor digitale documenten
- Bestaat uit ODT (tekst), ODS (spreadsheets), ODP (presentaties) en meer
- Wordt actief gebruikt door overheden in Nederland en Europa
- Helpt bij archivering, transparantie en digitale onafhankelijkheid
- Ondersteund door meerdere Office-programma’s, waaronder gratis alternatieven
Meer weten over ODF in de praktijk? Lees ook ons artikel over LibreOffice als privacyvriendelijk Office-alternatief.
Vrij werken begint met vrije standaarden.
ODF is niet zomaar een bestandsformaat — het is een keuze voor zeggenschap over je eigen digitale documenten.