Het begrip fake news is bijna synoniem geworden met Donald Trump. Ironisch genoeg was het oorspronkelijk bedoeld om te waarschuwen voor valse berichten, maar werd het door Trump zelf als retorisch wapen gebruikt om echte journalistiek in diskrediet te brengen. Tijdens zijn presidentschap en verkiezingscampagnes gebruikte hij nepnieuws — en het label “fake news” — doelgericht om invloed uit te oefenen op de publieke opinie.
Wat is nepnieuws ook alweer?
Nepnieuws is bewust verspreide onjuiste informatie, vaak in de vorm van nieuwsberichten. Het wordt gebruikt om:
- Politieke tegenstanders te beschadigen
- Kiezers te misleiden
- Het vertrouwen in media en instituties te ondermijnen
- Emotionele reacties uit te lokken (zoals angst, woede of nationale trots)
Hoe Trump “fake news” kaapte
Tijdens zijn campagne in 2016 gebruikte Trump de term “fake news” aanvankelijk om te verwijzen naar valse verhalen over hem. Al snel draaide hij de betekenis om: elke kritische berichtgeving die hem niet beviel, noemde hij “fake news”.
Voorbeelden:
- CNN, The New York Times en zelfs Fox News werden meermaals door Trump als “fake” bestempeld
- Onderzoeksjournalistiek over zijn belastingen of connecties met Rusland werden systematisch weggezet als leugens
- Trump claimde zelf voortdurend zaken die achteraf feitelijk onjuist bleken — van menigtegroottes tot virusinformatie
Volgens de factcheckers van The Washington Post deed Trump tijdens zijn presidentschap meer dan 30.000 valse of misleidende uitspraken.
Voorbeelden van nepnieuws door of rond Trump
| Claim | Feit |
|---|---|
| “Obama is geen Amerikaan” (birther theory) | ❌ Onjuist — Obama is geboren op Hawaï |
| “Corona is als een griepje, het gaat vanzelf weg” | ❌ Fout — leidde tot onderschatting pandemie |
| “De verkiezingen van 2020 zijn gestolen” | ❌ Geen bewijs — 60 rechtszaken verworpen |
| “Windmolens veroorzaken kanker” | ❌ Volledig ongefundeerd |
| “Mexico betaalt voor de muur” | ❌ Niet gebeurd — kosten werden door VS gedragen |
Nepnieuws als strategie
Trump gebruikte nepnieuws niet alleen per ongeluk — het werd een bewuste communicatiestrategie. Hij:
- Reageerde op kritiek met een tegenaanval: “Jullie zijn fake news”
- Zaaide verwarring: “Mensen zeggen… ik weet het niet, misschien klopt het wel?”
- Herhaalde onwaarheden zó vaak dat sommigen het gingen geloven
Zijn aanpak werd versterkt door sociale media, vooral Twitter (nu X), waar Trump miljoenen volgers direct kon bereiken zonder tussenkomst van journalisten of redactie.
De gevolgen
De impact van deze aanpak is groot:
- Vertrouwen in traditionele media daalde sterk onder zijn aanhang
- De bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 kwam voort uit nepnieuws over verkiezingsfraude
- 🇺🇸 De VS raakte extreem gepolariseerd — waarheid werd een kwestie van politieke voorkeur
Wat kunnen we hiervan leren?
- Nepnieuws is een krachtig politiek instrument — vooral als het herhaald en ongestraft blijft
- Machtshebbers gebruiken het om kritiek te ondermijnen
- Kritische journalistiek is essentieel, maar staat steeds vaker onder druk
- Mediawijsheid is onmisbaar — voor jong én oud
Tot slot
Donald Trump heeft nepnieuws niet uitgevonden, maar wel genormaliseerd. Door echte informatie te betwisten en fictie te presenteren als waarheid, liet hij zien hoe kwetsbaar democratieën zijn in het digitale tijdperk. Of je hem nu steunt of niet: zijn communicatie heeft blijvende invloed gehad op hoe we nieuws consumeren, en wat we nog durven geloven.
Wil je weten hoe je nepnieuws kunt herkennen en jezelf kunt beschermen? Lees verder op jewiltwat.nl
📢 Want je wilt wat… waarheid, geen verwarring.