We leven in een wereld waarin bijna alles digitaal gebeurt: communicatie, opslag, samenwerking, belastingaangifte, gezondheidszorg. Maar wie beheert eigenlijk die digitale infrastructuur? En wie heeft toegang tot onze data?
Dat is waar digitale soevereiniteit om de hoek komt kijken.
Wat is digitale soevereiniteit?
Digitale soevereiniteit betekent dat individuen, organisaties en overheden zélf controle hebben over hun digitale infrastructuur, data en systemen — zonder afhankelijk te zijn van buitenlandse wetgeving, bedrijven of belangen.
In gewone taal:
Jij beslist waar je data staat, wie erbij kan en onder welke regels.
Waarom is digitale soevereiniteit belangrijk?
De meeste digitale diensten die we gebruiken — zoals Google, Microsoft, Amazon of Meta — zijn in handen van Amerikaanse techreuzen. Deze vallen onder wetten zoals de CLOUD Act, die het mogelijk maken dat de Amerikaanse overheid toegang eist tot data, zelfs als die fysiek in Nederland of Duitsland staat.
Voor burgers, bedrijven en overheden betekent dat:
Gebrek aan privacy
Toezicht van buitenlandse overheden
Botsing met Europese wetten zoals de AVG
Afhankelijkheid van commerciële belangen buiten je controle
Voorbeelden uit de praktijk
Overheid
Nederlandse overheidsdiensten gebruiken soms Amerikaanse clouddiensten (zoals Microsoft 365), terwijl die onder buitenlands toezicht kunnen vallen. Dat staat op gespannen voet met democratische controle en gegevensbescherming.
Zorgsector
Patiëntendossiers, onderzoeksdata of GGZ-informatie in Amerikaanse clouds brengen risico’s mee voor vertrouwelijkheid en compliance.
Onderwijs en scholen
Veel scholen gebruiken Google Workspace of Microsoft Teams. Maar weten leerlingen en ouders eigenlijk wie hun gegevens beheert?
Wat zijn de risico’s?
- Je data wordt een geopolitiek middel
Denk aan sancties waarbij toegang tot software of clouddiensten wordt beperkt. - Politieke afhankelijkheid
Zoals de blokkade van e-maildiensten van het Internationaal Strafhof (2025), als gevolg van Amerikaanse druk. - Digitale lock-in
Je kunt moeilijk overstappen, omdat data of formats niet vrij beschikbaar zijn.
Hoe werk je aan digitale soevereiniteit?
1. Gebruik open source software
Kies voor transparante tools waarbij je weet wat er onder de motorkap gebeurt. Voorbeelden:
- Nextcloud (cloudopslag)
- CryptPad (documentbewerking)
- LibreOffice, Jitsi, Matrix, Mastodon
2. Host je data in Europa
Kies voor Europese hostingproviders of zelfbeheer op eigen servers/NAS.
3. Gebruik open standaarden
Werk met formaten zoals ODF (.odt, .ods, .odp) in plaats van gesloten Microsoft-formaten (.docx, .xlsx).
4. Beperk afhankelijkheid van Big Tech
Gebruik alternatieven voor Gmail, Google Docs, Dropbox, enz.
Zie ook: Alternatieven zonder datagrabbers
5. Bewustwording en educatie
Stimuleer digitale geletterdheid en laat mensen zien dat alternatieven bestaan — zonder verlies van gebruiksgemak.
Digitale soevereiniteit is géén luxe
Het gaat niet alleen om privacy of techniek. Het gaat om autonomie, democratie en keuzevrijheid in een digitale wereld. Net als bij energie, voedsel of veiligheid willen we ook op digitaal vlak niet volledig afhankelijk zijn van anderen.
Meer lezen?
- Wat is de CLOUD Act en waarom is het een risico voor Europese gebruikers?
- Open source cloudopslag vergeleken: Nextcloud, Seafile, Pydio, ownCloud
- Waarom ODF belangrijk is voor open communicatie en documentstandaarden
Wil jij zelf werken aan digitale onafhankelijkheid? Kijk op jewiltwat.nl voor tools, tips en stappen om vandaag al te beginnen.