Tijdens conflicten wordt niet alleen gevochten met wapens, maar ook met informatie. Of beter gezegd: met desinformatie. Een opvallend voorbeeld uit de oorlog tussen Israël en Gaza zijn de beelden van ogenschijnlijk volle markten en fruitkraampjes in Gaza, die viraal gingen op sociale media.
Op het eerste gezicht lijken deze beelden onschuldig, misschien zelfs geruststellend. Maar in werkelijkheid maken ze deel uit van een bredere strategie van beeldmanipulatie, selectieve framing en twijfelzaaierij.
Wat werd er gedeeld?
In diverse pro-Israëlische en pro-westerse kringen werden in 2023 en 2024 beelden gedeeld van:
- Goed gevulde marktkramen in Gaza
- Mensen die lachend winkelen of koffiedrinken
- Rustige straten met normaal ogend verkeer
Deze beelden werden gepresenteerd met teksten als:
“Dit is het Gaza waar de media het niet over hebben.”
“Ziet dit eruit als een humanitaire crisis?”
“De markt ligt vol met vers fruit, dus waar is die hongersnood dan?”
Waarom is dit desinformatie?
Hoewel de beelden vaak echt zijn, zijn ze uit hun context gehaald of selectief gekozen. Dit maakt het tot een vorm van misleiding door framing.
- Sommige beelden waren oud, van vóór de intensivering van het conflict
- Andere waren afkomstig uit bepaalde delen van Gaza die tijdelijk toegang hadden tot hulp
- De indruk werd gewekt dat de hele regio veilig en welvarend was, wat niet overeenkomt met de bredere humanitaire realiteit
- Het werd gebruikt om twijfel te zaaien over internationale hulpvragen, rapportages van VN-organisaties en onafhankelijke media
Het gaat hier dus niet om nepbeelden, maar om selectieve beeldkeuze met een misleidende boodschap, een veelgebruikte tactiek bij desinformatie.
Wat is het doel van dit soort desinformatie?
- Twijfel zaaien over de situatie in Gaza en over geloofwaardige rapporten van o.a. de VN, Human Rights Watch en Artsen Zonder Grenzen
- Ondersteunen van bepaalde politieke of militaire standpunten
- Mensen ontmoedigen om zich uit te spreken of actie te ondernemen
- Media beschuldigen van partijdigheid, waardoor mensen afhaken bij betrouwbare nieuwsbronnen
Wie verspreiden dit soort berichten?
- Sommige officiële overheidsaccounts en woordvoerders
- Online influencers of opiniemakers met een specifieke politieke agenda
- Sociale media accounts (al dan niet geautomatiseerd of gecoördineerd) die betrokken zijn bij informatieoorlogen
- Ook sommige reguliere media gebruiken dergelijke beelden zonder voldoende duiding
Gevolgen van dit soort framing
- Verwarring bij het brede publiek: wie moet je nog geloven?
- Scepsis richting hulporganisaties en media
- Polarisatie in het debat: “Het is óf allemaal propaganda óf allemaal waarheid”
- Verharding van standpunten en afname van empathie
Juist in situaties van crisis en oorlog is context essentieel, en dat ontbreekt vaak bij losse beelden.
Hoe herken je dit soort desinformatie?
| Signaal | Wat kan je doen? |
|---|---|
| Beelden zonder duidelijke bron | Zoek terug waar, wanneer en door wie het is gedeeld |
| Eén beeld dat een hele situatie samenvat | Vraag je af: is dit representatief? |
| Uitspraken als “dit laten ze je niet zien” | Vaak een rode vlag voor manipulatie |
| Veel likes, weinig onderbouwing | Emotie verkoopt, maar zegt niets over waarheid |
Wat kun jij doen?
- Stel vragen bij alles wat “te mooi” of “te choquerend” is
- Zoek context: wie deelt het, wat zeggen betrouwbare media, wanneer is het beeld gemaakt?
- Gebruik factcheckers zoals Bellingcat, BBC Verify, Knack Factcheck of EUvsDisinfo
- Spreek anderen aan die mogelijk onbedoeld desinformatie delen
- Volg meerdere perspectieven, maar check altijd de betrouwbaarheid
Kortom
| Onderdeel | Inhoud |
|---|---|
| Wat gebeurde er? | Beelden van fruitkraampjes werden gedeeld om crisis te ontkennen |
| Waarom is dit misleidend? | Geen context, selectieve weergave, soms oude beelden |
| Wie verspreiden dit? | Politieke actoren, sociale media, propagandanetwerken |
| Wat is het doel? | Twijfel zaaien, standpunten beïnvloeden, empathie ondermijnen |
| Wat kun jij doen? | Kritisch kijken, bronnen checken, context zoeken |
Je wilt wat… echte informatie, geen halve waarheid verpakt als geruststelling.
🔗 Leer meer over desinformatie, framing en beeldmanipulatie op www.jewiltwat.nl