Iedereen werkt met documenten. Brieven, spreadsheets, presentaties. Maar wist je dat het bestandsformaat waarin je die opslaat veel zegt over wie de controle heeft? De afgelopen jaren groeit de belangstelling voor ODF – Open Document Format: een open, transparant en vrij te gebruiken standaard voor digitale documenten. Steeds vaker wordt ODF gezien als een alternatief voor gesloten formaten zoals .docx of .xlsx van Microsoft.
De overheid speelt hierin een belangrijke rol — als voorbeeld én als aanjager.
Waarom ODF?
ODF is ontwikkeld als open standaard: het is publiek gedocumenteerd, vrij van patenten, en bruikbaar in allerlei software — zowel open source als commercieel. Het maakt je niet afhankelijk van één leverancier of platform. Dat is belangrijk voor duurzame opslag, digitale toegankelijkheid en vrijheid van keuze.
Met ODF bepaal jij (of je organisatie) zélf welke software je gebruikt om documenten te maken en te openen — nu én over 10 jaar.
De overheid als voorbeeld
De Nederlandse overheid gebruikt ODF steeds vaker, en dat is geen toeval. Sinds 2009 geldt het “pas toe of leg uit”-beleid: overheidsorganisaties zijn verplicht om open standaarden zoals ODF toe te passen, tenzij ze onderbouwd kunnen uitleggen waarom niet.
De overheid wil hiermee:
- digitale onafhankelijkheid bevorderen
- duurzame, archiefwaardige documenten produceren
- en toegankelijke communicatie mogelijk maken voor burgers zonder dure software
Zo gebruiken gemeenten, archieven en uitvoeringsinstanties steeds vaker programma’s zoals LibreOffice of Collabora Office die standaard met ODF werken. ODF is daar dus niet alleen een technisch formaat, maar een keuze voor openheid, toegankelijkheid en controle.
Ook relevant buiten de overheid
Wat de overheid doet, geldt in feite ook voor burgers, scholen, zzp’ers en maatschappelijke organisaties. Want iedereen:
- wil zijn of haar documenten kunnen openen zonder dure software
- heeft baat bij controle over eigen data
- moet kunnen vertrouwen op duurzame bestandsopslag
Door ODF te gebruiken, doorbreek je de afhankelijkheid van gesloten softwareketens. Je maakt ruimte voor keuzevrijheid, samenwerking en langetermijnzekerheid.
Korte geschiedenis van ODF in Nederland
| Jaar | Ontwikkeling |
|---|---|
| 2007 | De overheid zet ODF op de kaart via het actieplan Nederland Open in Verbinding |
| 2009 | “Pas toe of leg uit”-beleid van start, ODF wordt verplicht open standaard |
| 2010–2020 | Gemeenten, archieven en andere overheden beginnen ODF in praktijk toe te passen |
| 2020–heden | Nieuwe aandacht voor open source en digitale autonomie geeft ODF nieuwe impuls |
Wat kun jij ermee?
ODF is standaard beschikbaar in gratis programma’s zoals LibreOffice, OnlyOffice en Collabora Office. Je kunt bestanden opslaan als .odt (tekst), .ods (spreadsheets) en .odp (presentaties). Samenwerken met anderen blijft gewoon mogelijk, want opslaan als .docx of .xlsx kan ook.
🔎 Door ODF te gebruiken maak je bewust een keuze: voor openheid, zeggenschap en onafhankelijkheid.
Vrij werken begint met vrije formaten
ODF is veel meer dan een bestandsformaat. Het is een manier om regie te houden over je eigen digitale leven — en een stap richting een eerlijker, open informatielandschap.
Meer weten over software die jouw vrijheid respecteert? Bekijk onze artikelen over o.a. LibreOffice, Collabora Office of CryptPad.