Wat mogen platforms als Facebook, TikTok en Bol.com nog met je data doen? Hoe worden nepnieuws, misleiding en dark patterns aangepakt? En wat kun je doen als je online onterecht wordt geblokkeerd?
Dat zijn precies de vragen waar de Digital Services Act (DSA) van de Europese Unie antwoord op wil geven. Deze wet geldt sinds 2024 voor grote online platforms en is een van de belangrijkste stappen richting digitale verantwoordelijkheid en gebruikersbescherming in Europa.
In dit artikel leggen we uit wat de DSA is, waarom het belangrijk is voor jou als gebruiker, en wat het betekent voor privacy, misleiding en online controle.
Wat is de Digital Services Act (DSA)?
De Digital Services Act is een Europese wet die regels oplegt aan online platforms, zoals:
- Sociale media (bijv. Facebook, X/Twitter, TikTok)
- Zoekmachines (bijv. Google)
- Webwinkels en marktplaatsen (bijv. Bol.com, Amazon)
- Hostingproviders, cloud- en advertentienetwerken
Het doel? Het internet veiliger, transparanter en eerlijker maken voor gebruikers.
De DSA maakt onderdeel uit van een bredere aanpak van de EU, samen met de Digital Markets Act (DMA), die vooral gericht is op concurrentie en marktmacht van techreuzen.
Wat zijn de belangrijkste doelen van de DSA?
- Bescherming van gebruikersrechten
- Meer transparantie over algoritmes en moderatie
- Aanpak van illegale content, desinformatie en misleiding
- Betere klacht- en bezwaarprocedures
- Verbod op bepaalde vormen van dark patterns
Wat betekent dit concreet voor jou?
1. Meer controle over wat je ziet
Platforms moeten open zijn over hoe hun algoritmes werken (zoals de tijdlijn van Instagram of TikTok). Je moet vaker kunnen kiezen voor een niet-gepersonaliseerde feed.
2. Strengere regels tegen misleiding
De DSA verbiedt het gebruik van manipulatieve ontwerptrucs (dark patterns) die je stiekem laten instemmen met iets wat je niet wil — zoals automatisch toestemming geven voor trackingcookies of moeilijk vindbare afmeldknoppen.
3. Betere bescherming tegen nepnieuws en desinformatie
Grote platforms moeten risicoanalyses uitvoeren op desinformatie en uitleggen hoe ze dit bestrijden. Ook moeten ze duidelijk maken welke content is gesponsord of gepromoot.
4. Duidelijkheid over online advertenties
Je moet kunnen zien waarom je een advertentie te zien krijgt, op basis van welke gegevens. Ook zijn targeted ads op basis van gevoelige data (zoals politieke voorkeur of religie) niet meer toegestaan.
5. Transparantere moderatie
Wordt jouw post verwijderd of je account geblokkeerd? Dan heb je recht op een duidelijke uitleg en bezwaarprocedure. Platformen mogen geen willekeurige of onzichtbare straffen meer opleggen.
En voor bedrijven?
Ook online verkopers en platforms worden aangepakt:
- Webshops zoals Bol.com of Amazon moeten controleren of hun verkopers echt zijn
- Neprecensies of misleidende productinformatie worden strenger bestraft
- De herkomst van advertenties of producten moet transparanter worden gemaakt
Waarom is dit belangrijk?
Tot nu toe opereerden Big Tech – bedrijven vaak onder hun eigen regels. Er was weinig transparantie, geen echte handhaving, en de gebruiker stond zwak.
De DSA zorgt ervoor dat gebruikers:
- Inzicht krijgen in de werking van online diensten
- Niet zomaar worden gemanipuleerd of uitgesloten
- Kunnen klagen of bezwaar maken
- Minder risico lopen op desinformatie en manipulatie
En dat bedrijven zoals Meta, Google en Amazon verantwoordelijk kunnen worden gehouden.
Wat is het effect op privacy?
De DSA is geen privacywet zoals de AVG, maar versterkt die wél:
| Aspect | Wat verandert er? |
|---|---|
| Profilering | Minder stiekeme advertenties op basis van gevoelige data |
| Cookies | Transparantere keuzes en minder misleiding |
| Reclame | Inzicht in waarom jij iets ziet — en door wie betaald |
| Dark patterns | Verbod op misleidende knoppen of verborgen instellingen |
| Moderatie | Duidelijkheid over blokkades, verwijdering en je rechten |
Wat gebeurt er als een platform zich niet aan de regels houdt?
- Boetes tot 6% van de wereldwijde omzet
- Dagelijkse dwangsommen bij niet-naleving
- In extreme gevallen kan een dienst zelfs geblokkeerd worden binnen de EU
De handhaving gebeurt o.a. via de Europese Commissie, nationale toezichthouders en speciaal aangestelde “Digital Services Coordinators”.
Kortom
| Onderdeel | Inhoud |
|---|---|
| Wat is het? | Europese wet voor online veiligheid, transparantie en gebruikersbescherming |
| Wat betekent het voor jou? | Meer inzicht, betere bescherming, minder misleiding |
| Wie moet zich eraan houden? | Grote platforms, zoekmachines, webshops, hostingsdiensten |
| Wat is verboden? | Targeted ads op gevoelige data, dark patterns, onduidelijke moderatie |
| Wat is het effect? | Meer controle, meer rechten, minder manipulatie |
Je wilt wat… controle over je digitale leven. En dat begint met duidelijke regels voor de platforms waar je op zit.
🔗 Lees meer over digitale rechten, misleiding en open alternatieven op:
www.jewiltwat.nl