De Digital Services Act (DSA) is Europa’s poging om orde te scheppen in de digitale jungle die wordt gedomineerd door Big Tech en datagrabbers. Sinds februari 2024 is deze wet officieel van kracht, bedoeld om misleiding, datamisbruik en digitale chaos in te tomen. Maar wat betekent dat concreet voor ons in Nederland? En merken we er al iets van?
Wat is de DSA ook alweer?
De Digital Services Act is een Europese wet die online platforms verantwoordelijker wil maken voor wat er op hun diensten gebeurt. Denk aan Facebook (Meta), X (voorheen Twitter), TikTok, Google en Amazon, de giganten die al vele jarenlang grotendeels hun eigen regels bepaalden.
De DSA legt ze onder meer deze verplichtingen op:
- Ze moeten openheid geven over hun algoritmes: waarom zie jij precies wat je ziet?
- Ze moeten sneller ingrijpen bij nepnieuws en misleiding.
- Advertenties moeten duidelijk herkenbaar zijn, inclusief de betaler en het doel.
- Profilering van minderjarigen wordt beperkt.
Het idee: een veiliger, eerlijker internet, waarin gebruikers minder speelbal zijn van manipulatie en winstlogica.
Toezicht in Nederland: wie houdt Big Tech in de gaten?
In Nederland zijn het vooral de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) die toezicht houden op de uitvoering. Zij vormen samen het nationale aanspreekpunt binnen de Europese handhaving.
Maar dat toezicht is makkelijker gezegd dan gedaan. De DSA is omvangrijk, en Big Tech beschikt over meer juristen dan de meeste toezichthouders medewerkers hebben. Het gevolg? Langdurige overlegtrajecten, juridische uitvluchten, en soms gewoon passief verzet.
De ACM kondigde in 2025 aan dat ze zich voorlopig richt op “voorbeelden stellen”: pilots en proefonderzoeken naar meldingssystemen en advertentietransparantie. Maar de echte machtsbalan, die ligt nog steeds grotendeels bij de datagrabbers zelf.
Wat verandert er voor jou?
Je merkt het niet direct, maar er verschuift wel iets. Platforms moeten uitleggen waarom je bepaalde berichten ziet, en ze moeten gebruikers meer controle geven. Zo kun je bij sommige diensten kiezen voor een chronologische tijdlijn in plaats van een algoritmische.
Daarnaast:
- Reclame op basis van jouw persoonlijke profiel wordt strenger gecontroleerd.
- Politieke advertenties moeten duidelijker worden gelabeld.
- Je kunt misleidende berichten melden, en het platform moet daarop reageren.
Toch blijft het verschil tussen theorie en praktijk groot. Veel bedrijven voldoen formeel, maar niet feitelijk. Ze verstoppen uitleg in 30 pagina’s juridisch jargon of verschuiven de verantwoordelijkheid naar de gebruiker: “je had het kunnen weten.”
De macht van de datagrabbers
Het probleem gaat dieper dan regels. De datagrabbers van deze wereld hebben hun macht gebouwd op één valuta: jouw aandacht. Elk klikje, elk scrollmoment, elk stemcommando wordt opgeslagen, geanalyseerd en verhandeld.
De DSA probeert daar grenzen aan te stellen, maar zolang Big Tech zijn eigen infrastructuur beheert, blijft toezicht reactief. Denk aan de beruchte dark patterns (trucjes om je te laten klikken of toestemming te laten geven) of “gratis” diensten die in feite datatrechters zijn.
De vraag is dus: kan wetgeving ooit sneller zijn dan een algoritme dat zichzelf bijstuurt?
De DSA in de praktijk: tussen belofte en werkelijkheid
- X (voorheen Twitter) verwijderde zijn transparantierapporten kort na de invoering van de DSA.
- TikTok lanceerde een “transparantiecentrum”, maar blijft vaag over hoe aanbevelingen precies werken.
- Meta toont nu een “Waarom zie ik dit bericht?”-knop, maar de uitleg blijft oppervlakkig.
Kortom: cosmetische aanpassingen, maar geen systeemverandering. De DSA is een stap vooruit, maar Big Tech speelt het spel slim. compliant aan de letter, niet aan de geest.
Wat kun jij doen?
- Kijk kritisch: Waarom zie je wat je ziet? Wie heeft er baat bij dat jij dit leest of deelt?
- Beperk dataverzameling: gebruik privacyvriendelijke browsers, VPN, en beperk tracking in je instellingen.
- Rapporteer misleiding: meld dubieuze advertenties of berichten via de tools van het platform.
- Steun onafhankelijke media: minder afhankelijk van datagrabbers betekent meer controle over je informatie.
De DSA is een begin, geen einde
De Digital Services Act is een belangrijke stap richting een eerlijker digitaal ecosysteem. Maar zolang Big Tech het tempo bepaalt en dataverzameling de motor blijft, is de strijd om echte transparantie nog lang niet gestreden.
De wet kan regels opleggen, maar bewustwording begint bij gebruikers zelf. Want wie begrijpt hoe het systeem werkt, laat zich minder snel misleiden door de datagrabbers van deze wereld.
