Op het eerste gezicht leek het alsof duizenden Amerikaanse burgers hun mening gaven over politiek, immigratie, politiegeweld en religie — via Facebook, Twitter en Instagram. Maar achter veel van die accounts zat geen burger. Ze zaten in Rusland, in een kantoorpand in Sint-Petersburg.
Welkom bij een van de bekendste internationale voorbeelden van astroturfing: de online beïnvloedingscampagne van de Internet Research Agency (IRA) tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016.
Wat gebeurde er precies?
De Internet Research Agency is een Russische organisatie die zich bezighoudt met online propaganda en beïnvloeding. In aanloop naar en tijdens de Amerikaanse verkiezingen van 2016, runde de IRA duizenden nepaccounts die zich voordeden als gewone Amerikanen.
Zij:
- Plaatsten berichten op social media (Facebook, Instagram, Twitter)
- Reageerden op actualiteit met scherpe of polariserende standpunten
- Promootten of ondermijnden politieke kandidaten
- Organiseerden zelfs fysieke demonstraties via Facebook-events
- Benutten hashtags, memes en petities om groepen tegen elkaar op te zetten
Volgens onderzoek van het Amerikaanse Congres en bedrijven als Facebook zelf, bereikte deze operatie tientallen miljoenen Amerikanen.
Achtergrond en opzet
De Russische operatie was verfijnd en gestructureerd. Enkele kenmerken:
- Medewerkers werkten in ploegendiensten om 24/7 actief te zijn
- Accounts waren specifiek gericht op linkse én rechtse doelgroepen
- Er werd inhoud gedeeld over onderwerpen als Black Lives Matter, wapenbezit, religie, politiegeweld, immigratie en patriotisme
- De content werd vaak emotioneel, provocatief of moralistisch gebracht
Een bekend voorbeeld: de Facebookpagina “Heart of Texas” had meer dan 250.000 volgers en riep op tot afscheiding van Texas van de VS. Veel volgers geloofden oprecht dat dit een lokaal initiatief was — het werd echter aangestuurd vanuit Rusland.
Waarom geldt dit als astroturfing?
- Het leek een spontane, Amerikaanse beweging
- Maar het was georganiseerd, betaald en aangestuurd door een buitenlands regime
- Het doel was niet alleen verkiezingsbeïnvloeding, maar ook maatschappelijke onrust zaaien
Bekende voorbeelden binnen deze operatie
| Pagina/account | Doelgroep | Thema |
|---|---|---|
| “Blacktivist” | Afro-Amerikanen | Politiegeweld, racisme |
| “Heart of Texas” | Conservatieve Amerikanen | Wapens, staatstrots |
| “United Muslims of America” | Progressieven | Islamofobie en religieuze rechten |
| “Secured Borders” | Anti-immigratiegroepen | Mexicaanse grens, Trump-support |
Sommige accounts riepen zelfs tegengestelde groepen op om op hetzelfde moment te demonstreren op dezelfde locatie, om conflict te veroorzaken.
Gevolgen en impact
- De operatie beïnvloedde mogelijk de stemming rond presidentskandidaten Trump en Clinton
- Er werd actief gepoogd om vertrouwen in democratische instellingen te ondermijnen
- Na ontdekking verwijderden platforms duizenden accounts, maar de schade aan het publieke debat was al aangericht
Facebook schatte later dat ruim 126 miljoen mensen berichten hadden gezien die afkomstig waren uit deze Russische campagne.
Waarom is dit problematisch?
- Democratische processen worden vervalst
- Burgers vertrouwen nepaccounts en stemmen op basis van misleiding
- Samenleving wordt gepolariseerd door zorgvuldig gekozen tegenstellingen
- Buitenlandse staten beïnvloeden binnenlandse politieke besluitvorming
Astroturfing als deze is moeilijk te detecteren, omdat het inspeelt op bestaande spanningen en zich slim voordoet als “de stem van het volk”.
Wat kun je hiervan leren?
- Grote steun op social media is niet altijd echt
- Kritisch denken blijft essentieel – wie zit er achter een boodschap?
- Controleer bronnen van memes, quotes en pagina’s die sterk sturen op emotie
- Bespaar je likes, shares en vertrouwen voor betrouwbare accounts
Kortom
| Onderdeel | Inhoud |
|---|---|
| Wie? | Russische trollenfabriek Internet Research Agency |
| Wat? | Duizenden nepaccounts, memes en events als Amerikaanse burgers |
| Wanneer? | Rond de Amerikaanse verkiezingen van 2016 |
| Waarom? | Invloed uitoefenen, polariseren, vertrouwen ondermijnen |
| Herkenning? | Emotionele, zwart-witboodschappen van ogenschijnlijk ‘gewone’ accounts |
| Gevolg? | Miljoenen mensen misleid, verkiezingsproces beïnvloed |
Je wilt wat… échte meningen, geen digitaal poppentheater.
🔗 Meer weten over astroturfing, misleiding en digitale invloed? Kijk op www.jewiltwat.nl